Toegangen Grote Kerk

Bezoekers Grote kerk
De laatste jaren wordt de Grote steeds vaker gebruik voor bijeenkomsten, voorstellingen en tentoonstellingen. Meer dan ooit staat de kerk volop in de belangstelling van alle Alkmaarders. Die hebben hun weg naar het oudste monument van de stad gevonden. In 2023 was het aantal bezoekers wederom groter dan in alle vorige jaren, 276.000 mensen bezochten de kerk. En het nieuwe Grote Raam trekt nog eens duizenden extra bezoekers.

Er is echter één categorie die niet zodanig groeit. Dat zijn de bezoekers die voor het eerst de kerk willen binnengaan. Daarbij moet vooral worden gedacht aan stedentrippers en bezoekers aan de Kaasmarkt. Als die vanaf het station in de stad komen, zien ze meteen de bibliotheek en het grote Canadaplein met museum, theater en aantrekkelijke terrassen. Als ze vervolgens naar de kerk kijken ligt de ingang aan die kant van het gebouw al achter hen. Die ingang valt ook niet op omdat de deuren een verborgen bestaan leiden aan de zijkant van het portaal. De ruimte aan die kant van de kerk is zo groot dat een voor de toegang geplaatst Lcd-scherm ook niet helpt. Observaties van het zoekgedrag van bezoekers laten zien dat men vervolgens doorloopt naar de Langestraat en niet meer op zoek gaat naar de hoofdingang. Dat kost de Grote kerk bezoekers, die we graag hadden ontvangen om hen te laten ervaren wat Alkmaar te bieden heeft aan kunst, cultuur en historie.

De grote ruimte rond de kerk
In veel steden staan Grote Kerken als die van Alkmaar in een dicht patroon van oude bebouwing en kleine pleintjes. In Alkmaar is de situatie door eeuwenlang sloop, nieuwbouw en weer sloop heel anders geworden. Een plattegrond uit de negentiende eeuw laat zien dat in de middeleeuwen veel gebouwen als gasthuizen, begijnhoven en zelfs een klokkentoren rond de kerk stonden. Na de overgang naar de protestantse religie werden ze ingezet voor allerlei andere doeleinden, van opslag tot zorg en scholing. 

Dat alles veranderde in de twintigste-eeuw toen werd gekozen voor een vorm van revitalisatie van het stadcentrum met grootschalige sloop, met name aan de noord- en westzijde. Dit leidde tot een situatie dat de volledige bebouwing tussen de kerk en de Eyssenpanden aan het kanaal was gesloopt.

Daarom zien bezoekers vanaf het station alleen nieuwbouw uit de jaren zeventig tot negentig en de meeste op ruime afstand. Dat is een heel andere situatie dan bij de meeste middeleeuwse stadskerken in Nederland. Met de bouw van bijvoorbeeld theater, bibliotheek en museum werd dat gat deels weer gevuld, maar de ruimte om de kerk bleef enorm in vergelijking met veel andere steden. Daarom letten bezoekers niet snel op de kerk zelf.

De kerk heeft geen voor de hand liggende hoofdingang
Een veel voorkomende ingang bij kerken is zodanig dat je bij binnenkomst doorkijkt tot aan het koor aan de overzijde. In de situatie van Alkmaar zou dat zijn van de kant van de ABN AMRO Bank tot de Langestraat zijn. Die was ook gepland, maar kan door de bouw van het grote orgel niet doorgaan, waaraan nog een kleine aanbouw herinnert. Het gevolg was dat de hoofdingang aan de kant van het kerkhof terecht kwam. Daar bleef het niet bij omdat er ook toegangen kwamen aan de andere zijden, waarvan die aan de Langestraat en aan het Canadaplein resteren. De andere werden weer dichtgemetseld, maar zijn aan de hand van bouwsporen nog zichtbaar.

Een kerk met vier toegangen
Naast de hoofdingang kon men de kerk in onder het hoofdorgel en vanuit het Canadaplein en de Langstraat. Die onder het hoofdorgel en vanuit de Langestraat zijn niet meer in gebruik. Elke toegang heeft zijn eigen kwaliteit.

De hoofdingang is de belangrijkste met een balie voor ticketverkoop, informatie en ontvangst. Door de matige verlichting trekt die niet de aandacht van de voorbijgangers in de Koorstraat. Het Lcd-
scherm hangt te ver van de weg om te lezen wanneer de kerk open is. Het is vooral bedoeld voor bezoekers die in het portaal staan.

De toegang tot de kerk vanuit het Canadaplein is getrapt. Via de zijdeuren in het portaal kom je binnen en pas daarna maak je een draai naar de kerkingang. Het portaal is zeer sober uitgevoerd in een steensoort die wegvalt tegen de kerkgevel. Omdat de deuren aan de zijkanten zijn geplaatst voorbijgangers passeren deze toegang zonder hem op te merken.

Als je vanuit de Langestaat de kerk in wilt zien je een prachtig middeleeuw portaal met ook weer de deuren onopvallend in de zijmuren. Het duurt even voordat je die ziet. Eenmaal binnen loop je tegen de koorbanken aan, waar je eerst omheen moet om de kerk in te kijken.

Net als vanuit de Langestraat is het niet meer mogelijk om via de kant van de ABN AMRO bank het kerkinterieur te zien. Als deze deuren wel open zouden gaan kun je in een keer vrijwel de hele kerk zien. Omdat daarna een ijzeren hek de verdere toegang onmogelijk is dat ideaal voor een eerste indruk van de kerk in situaties dat daar gewerkt wordt. Helaas kun je vanuit daar niet Het Grote Raam zien.

Rondje om de kerk
Sinds de aanleg van een omheind gazon op het vroegere kerkhof kun je niet meer om de kerk lopen. Bezoekers die bij de ingang onder het hoofdorgel een dichte deur vinden moeten ver omlopen om bij de hoofdingang te komen. Dat is een gemiste kans. Die kant van de kerk is nu wel erg letterlijk een dode hoek geworden.

De toegangen beter zichtbaar en vindbaar maken en het rondje om de kerk compleet
Voor elke toegang is een eigen oplossing nodig. Bij de hoofdingang is alleen betere verlichting nodig en een verbetering van de onaantrekkelijke houten wand. Een digitaal scherm langs de Koorstraat kan de bezoekers informeren over de activiteiten in de kerk of laat zien dat een organist of een beiaardier bezig is.

Bij de toegang aan het Canadaplein is een digitaal scherm geplaatst. Toch valt het nog onvoldoende voor de bezoekers die op het fietspad langs het Kerkplein lopen. Deze toegang heeft een accent nodig om te laten zien dat passanten hier naar binnen kunnen. Dat kan in het wegdek, tegen de dichte gevel of met een object. Juist deze deur kan laten zien dat de kerk ook een cultuurgebouw aan het Canadaplein is.

De deuren aan de Langstraat kunnen met weinig middelen een uitstekende toegang worden. Om tocht te voorkomen moeten in het portaal glazen deuren worden toegevoegd. De gevel naar de Langestraat is bijzonder fraai, maar laat geen toegang zien. Er is een aanwijzing nodig om bezoekers te laten zien dat de deuren ook hier aan de zijkant zijn geplaatst. Daarnaast is in de kerk een extra balie nodig.

Op dagen dat de kerk niet kan worden bezocht kunnen bezoekers onder het hoofdorgel en achter het hek een eerste indruk krijgen van de kerk en daar tijdens openingsuren voor terugkomen.

Het bij de aanleg van het gazon verdwenen straatje tussen de westgevel en de hoofdingang moet terug komen met een omheining om het gazon ook van die kan af te sluiten.

Vragenlijst
Middels een vragenlijst hebben inwoners van Alkmaar kunnen reageren op deze wensen voor de Grote Kerk Alkmaar. Deze reacties worden meegenomen en wie aangegeven heeft op de hoogte te willen blijven, ontvangt nader bericht.