Versteende resten in kerkzerken
Maria Verstappen over de tentoonstelling Fossil Remains
Fossielen als spiegel van hoe wij ons als mensen tot de natuur verhouden. Dat is de kern van Fossil Remains, de tentoonstelling van kunstenaarsduo Driessens & Verstappen. Wist jij dat er in de Alkmaarse kerkvloer tientallen fossielen te zien zijn? En wat laten wij eigenlijk voor fossielen achter voor toekomstige generaties?
“Als je goed naar beneden kijkt, dan zie je in verschillende zerken skeletten van zeeorganismen die al miljoenen jaren zijn opgeslagen in het Belgische hardsteen”, vertelt Maria Verstappen. Samen met Erwin Driessens, haar partner in het leven en de kunsten, is zij de bedenker en maker van Fossil Remains, de vierde tentoonstelling in de reeks Nieuw Licht.
“Naast het uitlichten van fossielen uit het verleden werpen we in de tentoonstelling ook een blik op de toekomst. Welk invloed heeft onze levensstijl op de versteende resten die nog komen? Om hier vorm aan te geven, hebben we een serie tegels of zerken ontworpen waarin (delen van) alledaagse plastic objecten te zien zijn. Ook presenteren we een serie sculpturen waar we eerder aan hebben gewerkt: Plastomorphs. Speculatieve koraalskeletten die groeien met en dankzij plastic afval.”
“De Grote Kerk is een schitterende ruimte om fossielen van vroeger, nu en later samen te brengen. En je kunt als bezoeker zelf kiezen waar je je aandacht op richt.”
Natuur en techniek bij Driessens & Verstappen
“Veranderprocessen in de natuur houden ons al jaren bezig”, gaat Maria verder. “Net als de verhouding tussen mensen, technologie en die natuur. Kunnen wij natuurlijke processen nabootsen of beïnvloeden met software en machines? Welke invloed hebben onze menselijke keuzes op die natuurlijke processen? En welke vormen krijg je terug als je die processen en keuzes vertaalt naar techniek of in een computerprogramma stopt? Dat is de rode draad in al ons werk.
In Fossil Remains stellen we onder meer natuurlijke processen als sedimentatie (het zinken van materialen naar de bodem) en lithifcatie (verstening) centraal. Wij kiezen welke materialen we gebruiken, programmeren systemen die de natuur nabootsen en geven vorm aan het proces. Toch weten we niet precies wat het resultaat van die input zal zijn. Voor ons is het dus steeds een verrassing hoe de groei en vorming van onze kunstwerken uitpakt. Net zoals dat in de natuur ook steeds verschillend is.”
Op zoek naar fossielen
“Veel mensen kijken in kerken al naar de vloer, omdat die bestaat uit grafzerken met daarop teksten en jaartallen. Met Fossil Remains willen we bezoekers uitnodigen om met een andere blik te kijken: niet zozeer naar de menselijke overblijfselen onder de zerken, maar naar de onomkeerbare overblijfselen van de natuur ín de kerkvloer. Naar de levende koralen en (schelp)dieren die zijn gezonken en versteend.
De zerken zijn gemaakt van Belgisch hardsteen en gevormd tijdens het Carboon-tijdperk (345 miljoen jaar geleden). In die tijd maakten de Ardennen deel uit van een tropische zee vol koralen, sponzen en schelpachtigen. De afdrukken daarvan zie je nu nog terug. Samen met bioloog, paleontoloog en professor Jelle Reumer maken we een plattegrond, waarmee je als bezoeker kunt speuren naar fossielen in de oude vloer. Bij sommige fossielen plaatsen we een QR-code, waarmee je meer informatie kunt vinden.”
Plastic resten in toekomstig steen
“We kunnen veel leren van het verleden en tegelijkertijd zijn we als kunstenaars nieuwsgierig naar de toekomst. Hoe zouden de gesteenten uit onze tijd eruitzien als mensen over miljoenen jaren terugblikken? Weerspiegelen ze onze keuzes, ons gedrag, onze levensstijl waarin we – laten we eerlijk zijn – behoorlijk veel weggooien zonder erover na te denken?”
Als je deze gedachtestroom volgt, dan komt er dus veel (plastic) afval in de oceanen terecht of slaat dit afval neer op het strand en de zeebodem: sedimentatie. Vervolgens wordt het voor eeuwig opgeslagen in de aardkorst: lithificatie.
Maria: “Wij hebben natuurlijk geen idee hoe deze processen er in de toekomst uit gaan zien. Met onze kunst willen we uitvergroten hoe die toekomstige fossielen zouden kunnen zijn. Daarom hebben we gekozen om herkenbare en alledaagse plastic objecten te verwerken in zelfgemaakte zerken, zodat bezoekers opnieuw kunnen speuren. Dit keer naar het versteende plastic van de toekomst. En zich af te vragen: wil ik dit soort fossielen nalaten aan toekomstige generaties?”
Plastomorphs: geëvolueerde koraalskeletten
“Zo’n drie jaar geleden waren Erwin en ik ook al bezig met een onderzoek naar een groeiproces dat mooi past bij het thema van Fossil Remains. Tijdens het project Plastomorphs ontwikkelden we koraalskeletten. Het koraal-groeiproces vertaalden we naar een computerproces, terwijl de skeletten zich al groeiend aanpassen aan wat er om hen heen gebeurd. Zo nemen deze Plastomorphs ook plastic afval op in hun skelet en eigenen ze zich de kleuren van het plastic toe.”
Fossil Remains in Nieuw Licht
Fossil Remains is te zien tussen juni en september 2024. Het is het vierde project in de serie Nieuw Licht – Kunst in de Grote Kerk Alkmaar. Binnen deze serie krijgt een kunstenaar de uitnodiging om een werk te maken dat geïnspireerd is op, samenhangt met of reflecteert op het erfgoed van de kerk en de stad.
Eerdere projecten binnen Nieuw Licht waren ‘Dutch Mechanisms’ van Folkert de Jong (2023), ‘Common Ground’ van Nynke Koster (2022) en ‘Taking a Line for a Walk’ van Thomas Trum (2021).